معرفی رشته بهداشت حرفه ای
بهداشت حرفه ای
دیباچه:
در دنیای امروز انسان‌ها مجبورند در تلاش معاش؛ با مشکلات گوناگون دست و
پنجه نرم کرده و خطرات فراوانی را که خود ناشی از پیشرفت علم و تکنولوژی
است، به جان بخرند. این خطرات، تعداد عوامل تهدید کننده سلامتی را افزایش
داده است و در نیتجه بر تعداد بیمار‌های شغلی و مخاطرات حرفه‌ای نیز روز به
روز افزوده می‌شود. برای مثال کارگری که در واحد صنعتی با جیوه یا سرب سر و
کار دارد، ممکن است دچار مسمومیت حاد شده یا به یک بیماری مزمن دچار
گردد.کارکنان مشاغل اداری نیز گاه به علت بی‌حرکتی، کار کردن در نور ضعیف،
مکان‌های غیر بهداشتی و مرطوب یا به علت تماس با دستگاه‌های الکترونیکی
ممکن است سلامت خود را به خطر اندازند. حتی گاهی اوقات شرایط محیط کار به
اندازه‌ای سخت و ناگوار است که اگر دانش بشری کمک نکرده و مشکلات را همواره
نسازد، زندگی در آن شرایط غیر ممکن می‌گردد. تا جایی که در عصر حاضر حوادث
پس از بیماری‌های قلب و عروق و سرطان سومین علت اصلی مرگ و میر در کشورهای
صنعتی است.از سوی دیگر، حوادث ناشی از کار، هزینه‌های بسیاری را بر دوش
اقتصاد ملی هر کشور می‌گذارد به همین دلیل حفظ سلامت کارگران که عظیم‌ترین
قشر هر جامعه‌ای را تشکیل می‌دهند گذشته از جنبه انسانی آن، هم از نظر
مصالح اجتماعی و اقتصادی و هم از نظر تأمین سلامت و فراهم ساختن آسایش و
رفاه کارگران و تطبیق وضع کار با مقتضیات جسمی و روانی آنان، یک وظیفه
انسانی، یک احتیاج و یک شرط امکان انجام کار و فعالیت ثمر بخش است. کاری
مهم و حیاتی که در هر کشوری بر عهده متخصصان بهداشت کار می‌باشد.
به عبارت دیگر دانش بهداشت حرفه‌ای تلاش می‌کند تا با حذف کردن
عوامل خطرزای فیزیکی، شیمیایی، روانی و بیولوژیکی یا کاهش تأثیرات این
عوامل از آسیب‌رسی به کارکنان جلوگیری نماید. برای رسیدن به این
هدف علم بهداشت دارای سه مرحله مهم و اساسی است که این مراحل
عبارتند از:
شناسایی، ارزیابی و کنترل عوامل خطرزا؛ یعنی متخصص بهداشت حرفه‌ای
در مرحله اول خطر را شناسایی کرده و پس از شناسایی کامل، مقدار خطر
را سنجش می‌کند و در مرحله آخر به کنترل عوامل خطرزا می‌پردازد.
گفتنی است که مرحله شناسایی خطر در مقطع کاردانی، ارزیابی در مقطع
کارشناسی و کنترل در مقطع کارشناسی ارشد بهداشت حرفه‌ای آموزش
داده می‌شود.برای مثال یک کاردان بهداشت حرفه‌ای در کارخانه
ریسندگی و بافندگی باید کانون‌های خطر اعم از منابع ایجاد صدای بیش
از حد مجاز، نوع مواد شیمیایی خطرناک مورد استفاده، نحوه نگهداری
مواد خطرناک و طریقه مصرف آنها را شناسایی کند. سپس یک کارشناس
بهداشت حرفه‌ای باید تراکم مقدار آلودگی را در یک متر مکعب هوا
تعیین نماید و مشخص کند که مقدار آلودگی بالاتر یا پائین‌تر از حد
استاندارد است که در این مرحله کارشناس با استفاده از روش‌های
آنالیز پیچیده و وسیعی مانند آنالیز رنگ‌سنجی، آنالیز دستگاهی، گاز
فورماتوگرافی، اکسپکفوتومتری و روش‌های دیگر ماده شیمیایی مورد نظر را
سنجش و مقدار آن را تعیین می‌کند. کارشناس ارشد بهداشت حرفه‌ای نیز
پس از این که عوامل خطرزا شناسایی و ارزیابی شد باید روش یا
روش‌هایی را پیشنهاد کند که عوامل زیان‌آور حذف گردد یا کاهش یابد و
به اندازه استاندارد برسد. فارغ‌التحصیل دکترا نیز به تدریس و تحقیق
در زمینه بهداشت حرفه‌ای می‌پردازد.
توانایی‌های لازم :
در رشته بهداشت حرفه‌ای عوامل زیان‌آور مختلفی اعم از شیمیایی،
فیزیکی، بیولوژیکی و روانی وجود دارد. از همین رو دانشجوی این رشته
باید در دروس پایه مثل ریاضی، فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی توانمند
باشد؛ یعنی برای موفقیت در بهداشت حرفه‌ای باید هم در ریاضی و
فیزیک و هم در علوم تجربی پایه‌ای قوی داشت. دانشجوی بهداشت
حرفه‌ای باید از نظر جسمی نیز سالم باشد تا بتواند در محیط‌های صنعتی
فعالیت کند.
موقعیت شغلی در ایران :
وزارتخانه‌های کار، صنایع و معادن، جهاد کشاورزی، نیرو، بهداشت،
درمان و آموزش پزشکی از مراکز اصلی جذب فارغ‌التحصیلان این رشته
هستند. همچنین سازمان‌ها، شرکت‌ها و کارخانه‌های بزرگی مثل شرکت نفت،
ذوب‌آهن، هواپیمایی کشوری، ایران خودرو و پلی‌اکریل دارای واحد
بهداشت حرفه‌ای بسیار قوی هستند که در هریک از این واحدها چند
کارشناس ارشد، کارشناس و کاردان بهداشت حرفه‌ای فعالیت می‌کنند. تا
جایی که در حال حاضر بیش از 50 درصد از دانشجویان کارشناسی بهداشت
حرفه‌ای نیز به طور پاره‌وقت در کارخانجات و سازمان‌های مختلف به
عنوان مشاوره بهداشتی فعالیت می‌نمایند.
درس‌های این رشته در طول تحصیل :
دروس اصلی و تخصصی :
فیزیک عمومی، شیمی تجزیه، پاتوبیولوژی، بهداشت آب، شیمی عمومی،
فیزیولوژی و تشریح، ریاضیات پایه و مقدمات آمار، آموزش بهداشت،
کمک‌های اولیه، بیوشیمی، حشره‌شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین،
شناسایی عوارض شیمیایی، دفع مواد زائد صنعتی، ایمنی در صنعت، اصول
تغذیه، آمار حیاتی نظری، آمار حیاتی عملی، شناسایی عوامل فیزیکی،
تشکیلات و خدمات بهداشت حرفه‌ای، مبارزه با آلودگی‌های هوای محیط
کار، سم‌شناسی صنعتی، آشنایی با کلیات پزشکی و بیماری‌ها حرفه‌ای،
حوادث ناشی از کار، مهندسی انسانی، کارآموزی در عرصه
منبع: کتاب آشنایی با رشته های دانشگاهی سازمان سنجش آموزش کشورتالیف خانم فیروزه سودایی ونرم افزار سامان رشته ی سازمان سنجش
معرفی رشته بهداشت محیط
بهداشت محیط دیباچه: رشته بهداشت محیط به مطالعه مسائل زیست محیطی از قبیل آب، فاضلاب، زباله، هوا و کنترل بهداشت مواد غذایی می‌پردازد تا دانشجویان پس از فارغ‌التحصیلی بتوانند در اجتماعات کوچک مستقر شده و پس از مطالعه و بررسی مشکلات بهداشت منطقه در جهت رفع این مشکلات قدم بردارند؛ یعنی دانشجویان باید بتوانند با دادن طرح‌هایی مفید و عملی در زمینه تأمین آب آشامیدنی سالم کمی و کیفی، دفع صحیح زباله، بهسازی اماکن عمومی، مبارزه با حشرات و ناقلین بیماری، مردم را در رفع این مشکلات راهنمایی و کمک کرده و اطلاعات و آمارهای لازم را در موارد فوق جمع‌آوری و طبقه‌بندی نمایند.این رشته در مقطع کاردانی مسائل زیست‌محیطی را به صورت ساده‌تری مطرح می‌کند چون کاردان‌ها در اجتماعات کوچکتری مثل روستاها به مردم خدمت می‌کنند و به مسائل بهداشتی اولیه آنها از قبیل پاکیزه کردن آب (گندزدایی آب)، مبارزه با حشرات، تصفیه فاضلاب و بهداشت مسکن و اماکن عمومی می‌پردازند. اما در مقطع کارشناسی تخصصی‌تر و فنی‌تر می‌شود، چون فارغ‌التحصیلان باید بتوانند برای اجتماعات بزرگتر از قبیل شهرها برنامه‌ریزی بهداشتی کنند. برای مثال طراحی تصفیه‌خانه آب یا فاضلاب شهرها، نحوه جمع‌آوری فاضلاب، نحوه توزیع و انتقال آب، شناخت آلاینده‌های هوا و کنترل آنها در حیطه فعالیت فارغ‌التحصیلان کارشناسی بهداشت محیط می‌باشد. توانایی‌های لازم : رشته بهداشت محیط دارای سه جنبه بیولوژی، شیمی، فیزیک و ریاضی است و دانشجوی بهداشت محیط در صورت علاقه‌مندی به هر یک از زمینه‌های فوق می‌تواند در این رشته موفق گردد.برای مثال کارشناس بهداشت محیط که به دروس فنی به ویژه مکانیک سیالات علاقه‌مند است، می‌تواند در زمینه طراحی تصفیه خانه‌ها فعالیت کند. کارشناس علاقه‌مند به بیولوژی نیز می‌تواند در زمینه انتقال بیماری‌ها به انسان توسط فاکتورهای زیست محیطی مطالعه و تحقیق کند و فردی که به شیمی علاقه‌مند است می‌تواند در زمینه فرآیندهای مختلف اعم از فرآیند تصفیه آب یا فاضلاب فعالیت نماید. درواقع این رشته می‌تواند طیف گسترده‌ای از داوطلبان را که دارای علایق و توانمندی‌های متفاوتی هستند، جذب خود کند. قابل ذکر است که زمینه‌های فوق بیشتر در کارشناسی و مقاطع بالاتر مطرح می‌شود و در مقطع کاردانی که جنبه کاربردی دارد، آنچه مهم است علاقه‌مندی به حفظ بهداشت محیط و آموزش این مسأله به عموم مردم است.گفتنی است که رشته بهداشت محیط ابتدا در مقطع کاردانی دانشجو می‌پذیرد اما دانشجویان می‌توانند تا مقطع دکترا در کشور ادامه تحصیل دهند. موقعیت شغلی در ایران : اگر جامعه و حکومت به بهداشت و سلامتی اهمیت دهد، فرصت‌های شغلی این رشته بسیار زیاد خواهد بود چون هر جا انسان وجود داشته باشد، برای حفظ سلامت او، متخصصان این رشته باید حضور داشته باشند، اما متأسفانه در کشور ما توانمندی‌های متخصصان بهداشت محیط ناشناخته مانده و از همین‌رو فرصت‌های شغلی فارغ‌التحصیلان این رشته به طور کاذب کم شده است.با این وجود یک فارغ‌التحصیل توانمند بهداشت محیط در مقطع کاردانی می‌تواند در وزارت بهداشت - درمان و آموزش پزشکی و در مقطع کارشناسی در شهرداری‌ها، سازمان آب و فاضلاب، شرکت‌های خصوصی طراحی تصفیه‌خانه آب و فاضلاب و سازمان حفظ محیط‌زیست فرصت‌های شغلی مناسبی داشته باشد. درس‌های این رشته در طول تحصیل : دروس پایه و اصلی : فیزیک عمومی، شیمی عمومی، آمار حیاتی مقدماتی، اصول هیدرولیک، نقشه‌برداری، آموزش بهداشت، پاتوبیولوژی، اپیدمیولوژی بیماری‌های واگیر، جامعه‌شناسی شهری و روستایی، نظام عرضه خدمات بهداشتی و درمانی. دروس تخصصی : شیمی و میکروبیولوژی آب و فاضلاب ، کارگاه لوله‌کشی آب و فاضلاب، اصول تصفیه و بهسازی منابع آب، دفع فاضلاب در اجتماعات کوچک، کاربرد موتور تلمبه در تأسیسات آب و فاضلاب، کارگاه نصب و راه‌اندازی و تعمیر موتور تلمبه‌ها، حفاری و بهره‌برداری از چاه ، اصول بهداشت هوا، بهداشت مواد غذایی، بهداشت مسکن و اماکن عمومی، گندزداها، آشنایی با پرتوهاو پرتوزاها، کاربرد سموم و ناقلین ، بهداشت حرفه‌ای ، اقدامات بهداشتی در شرایط اضطراری ، بهره‌برداری و نگهداری تأسیسات آب و فاضلاب ، کارآموزی در عرصه.
معرفی رشته امورگمرکی
امورگمرکی دیباچه: نقش مهم و حساس گمرک در حمایت از صنایع و تولیدات داخلی و اجرای مطلوب سیاست‌های تجارت خارجی ایجاب می‌کند که نیروی انسانی سازمان گمرک جمهوری اسلامی ایران با گذراندن دوره‌های آموزشی عالی، دانش و تجربه مورد نیاز گمرک را برای توانایی انجام وظایف محوله و کارآیی مطلوب کسب نمایند. دوره کاردانی امور گمرکی با برنامه‌ای که پاسخگوی نیازهای روز جامعه گمرکی جمهوری اسلامی ایران است، می‌تواند کادر کارآمد و ورزیده گمرکی را در بخش دولتی و بخش خصوصی تربیت کند. در واقع هدف این دوره تربیت افرادی است که بتوانند قسمتی از نیروی انسانی مورد نیاز بخش دولتی را به ویژه در ارتباط با اجرای قانون امور گمرکی و آئین‌نامه اجرایی آن،مقررات صادرات و واردات و دیگر قوانین و مقررات مرتبط با گمرک تأمین‌کنند. موقعیت شغلی در ایران: فارغ‌التحصیلان دوره کاردانی امور گمرکی قادر به انجام فعالیت‌های زیر خواهند بود: ارائه خدمت مفید در مشاغل ارزیاب گمرک، مدیر امور گمرکی، کارشناسی امور گمرکی (در صورت کسب تجارب و احراز شرایط) و سایر امور فنی و اجرائی مربوط، جهت اجرای وظایف اصلی گمرک ایران. درس‌های این رشته در طول تحصیل : دروس پایه و اصلی: اقتصاد خرد، اقتصاد کلان، ریاضیات پایه، کلیات حقوق، حقوق و مقررات مدنی ، حقوق تجارت، حقوق اساسی و آشنائی با تشکیلات جمهوری اسلامی ایران، مبانی سازمان و مدیریت، مالیه عمومی و خط‌مشی مالی دولت‌ها، مسائل بانکی و اعتبارت اسنادی، مکاتبات بازرگانی به زبان انگلیسی، اصول بیمه. دروس تخصصی: قوانین و مقررات گمرکی، طبقه‌بندی کالا، شیمی کانی‌ها و فلزات، شناخت الیاف‌سنجی و مصنوعات آنها، سازمان‌ها و کنوانسیون‌های بین‌المللی گمرکی، آشنایی با صنعت حمل و نقل، مقررات عمومی صادرات و واردات، زبان انگلیسی متون تخصصی، سازمان و وظایف گمرک. منبع: کتاب آشنایی با رشته های دانشگاهی سازمان سنجش آموزش کشورتالیف خانم فیروزه سودایی ونرم افزار سامان رشته ی سازمان سنجش
معرفی رشته اعضای مصنوعی
دیباچه: رشته اعضای مصنوعی و وسایل کمکی یکی از زیرشاخه‌های توانبخشی است که در آن طریقه طراحی و ساخت اعضای مصنوعی و وسایل کمکی براساس اصول مهندسی و منطبق با آناتومی بدن آموزش داده می‌شود. در واقع دروس این رشته مجموعه‌ای از علوم مهندسی و علوم پزشکی است.متخصص اعضای مصنوعی در سه زمینه حمایت از اعضای ضعیف و ناتوان بدن، ساخت اندام مصنوعی برای عضو از دست رفته و اصلاح ناهنجاری‌ها فعالیت می‌کند و برای به دست آوردن این تخصص، دروس پایه مثل آناتومی بدن، علل ناهنجاری‌ها و بیماری‌های اندام‌های مورد نظر را مطالعه کرده و سپس نحوه ساخت اُرتزها و پروتزهای مختلف را فرا می‌گیرد.گفتنی است که ارتز وسیله‌ای کمکی است که در موازات اندام فلج یا ضعیف به کار برده شده و به آن کمک می‌کند تا کارایی بهتری داشته باشد و شامل تمام اندام‌ها از جمله اندام تحتانی، اندام فوقانی، ستون فقرات و سرو گردن می‌شود. پروتز نیز عضو مصنوعی است که جانشین عضو طبیعی شده و در امتداد عضو طبیعی قرار می‌گیرد.برای مثال فردی که دچار بیماری فلج اطفال شده است با استفاده از ارتزهای کمک کننده می‌تواند سرپا ایستاده و به فعالیت‌های زندگی خود به صورت مستقل ادامه دهد.تفاوت این رشته با مهندسی پزشکی در این است که رشته مهندسی پزشکی؛ در زمینه الکترونیک و بیومکانیک کاربردی کل تجهیزات پزشکی فعالیت می‌کند یعنی طراحی یک دستگاه رادیولوژی یا فیزیوتراپی نیز در حیطه کار مهندسی پزشکی قرار می‌گیرد، در حالی که رشته اعضای مصنوعی به طراحی و ساخت وسایل کمکی و اعضای مصنوعی می‌پردازد و اعضای مصنوعی قابل ساخت در این رشته نیز اعضای مصنوعی خارج از بدن مثل دست، پا، چشم و بینی است.از همین جا می‌توان به یکی دیگر از تفاوت‌های موجود بین این دو رشته پی برد چون فارغ‌التحصیل مهندسی پزشکی علاوه بر اعضای مصنوعی خارج از بدن، پروتزهای داخلی مثل قلب مصنوعی یا اعضای پیچیده الکترونیکی و مکانیکی مثل دست سیبرنتیکی را نیز طراحی می‌کند، اما فارغ‌التحصیل اعضای مصنوعی، قطعات ساده‌تری که با ابزار دستی نیز قابل ساخت است مثل پای مصنوعی عادی یا انواع بریس‌ها را طراحی کرده و می‌سازد.
موقعیت شغلی در ایران :
فارغ‌التحصیل این رشته می‌تواند در دو بخش دولتی و خصوصی فعالیت کند
که بخش دولتی شامل سازمان بهزیستی، هلال احمر، بنیاد جانبازان و
بیمارستان‌های دارای مراکز ارتوپدی فنی است. اما حیطه اصلی فعالیت
فارغ‌التحصیلان این رشته بخش خصوصی است چون رشته اعضای مصنوعی
جزو معدود رشته‌های توانبخشی است که فارغ‌التحصیل آن می‌تواند پس از
کسب تجربه لازم، مرکز خصوصی دایر کرده و به افراد فلج یا افرادی
که انواع بدشکلی‌های مختلف و مشکلات ارتوپدی دارند، افرادی که
بیماری‌های ساده مثل صافی کف پا داشته و احتیاج به کفش طبی دارند
و کسانی که دچار قطع عضو هستند، خدمات خود را ارائه دهد.در ضمن اگر
دانشجویی اهل تحقیق و مطالعه باشد، در این رشته زمینه نوآوری
بسیار زیاد است. بخصوص در زمینه پروتزهای زیبایی؛ یعنی ساخت چشم،
گوش و بینی مصنوعی که نیروی کار متخصص در ایران بسیار کم است.
درس‌های این رشته در طول تحصیل :
آناتومی انسانی ، رسم فنی ، کمک‌های اولیه ، ایمنی و پیشگیری از
سوانح در کارگاه، ریاضیات پایه و مقدمات آمار، تکنیک‌های فلزکاری ،
تکنیک ارتوپدی فنی ، اصول توانبخشی ، خواص مواد (علوم فلزات)،
خواص مواد (مواد مصنوعی)، بهداشت عمومی ، ارتوپدی ، مکانیک،
تکنولوژی چوب ، تکنیک قطعه‌سازی، تئوری پروتز ، تئوری ارتز ، مدیریت
صنعتی، روانشناسی معلولین، آناتومی و فیزیولوژی اعصاب ، فیزیک ،
تکنولوژی درودگری ، آشنایی با طراحی و ساخت ارتزهای اندام فوقانی ،
آشنایی با طراحی و ساخت پروتزهای زیرزانو، آشنایی با طراحی و ساخت
ارتزهای اندام تحتانی، آشنایی با طراحی و ساخت ارتزهای ستون
فقرات، آشنایی با طراحی و ساخت پروتزهای اندام فوقانی، آشنایی با
طراحی و ساخت پروتزهای بالای زانو، اصول فیزیوتراپی و کاردرمانی،
ارزشیابی واندازه‌گیری عضلات، آناتومی سطحی ، مقاومت مصالح ،
اصطلاحات پزشکی ، رادیولوژی ، تکنیک چرمکاری ، آمار و روش تحقیق،
مدیریت مرکز ارتوپدی فنی، نورولوژی ، کینزیولوژی وبیومکانیک ،
کارآموزی در عرصه ارتزهای زیرزانو، کارآموزی در عرصه ارتزهای پا،
کارآموزی در عرصه ارتزهای بالای زانو، کارآموزی در عرصه ارتزهای
ستون فقرات ، کارآموزی در عرصه ارتزهای اندام فوقانی ، کارآموزی در
عرصه پروتزهای مچ پا و پنجه ، کارآموزی در عرصه پروتزهای زیرآرنج ،
کارآموزی در عرصه پروتزهای بالای آرنج، کارآموزی در عرصه پروتزهای
زیرزانو، کارآموزی در عرصه پروتزهای بالای زانو، کارآموزی در عرصه
پروتزهای لگن.
منبع: کتاب آشنایی با رشته های دانشگاهی سازمان سنجش آموزش کشورتالیف خانم فیروزه سودایی ونرم افزار سامان رشته ی سازمان سنجش
معرفی رشته اتاق عمل
دیباچه: گسترش مراکز بیمارستانی دارای اتاق عمل جراحی و نیاز روزافزون به افراد کاردان برای اداره اتاق‌های عمل جراحی، بیانگر نیاز جامعه به تکنسین اتاق عمل است. افرادی که می‌توانند درمسائل فنی، پزشکان جراح را یاری دهند. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در اتاق عمل به جراحان کمک‌های لازم فنی را ارائه دهند. همچنین این دسته از متخصصان می‌توانند وسائل جراحی و استریل را جهت استفاده آماده نمایند و اداره اتاق عمل را به عهده گیرند.
درس‌های این رشته در طول تحصیل :
دروس اصلی و تخصصی: تکنیک اتاق عمل عمومی، فن پرستاری، فیزیولوژی، تشریح، شیمی آلی و بیوشیمی، بهداشت فردی و همگانی، انگل‌شناسی و میکروب‌شناسی، داروشناسی عمومی و تخصصی، جراحی عمومی و تخصصی، اصطلاحات پزشکی و اصطلاحات رایج در اتاق عمل، کارآموزی عمومی، جراحی زنان و زایمان، بیماری‌های داخلی، آسیب‌شناسی، فیزیک پزشکی و کاربرد آن در اتاق عمل، خون‌شناسی و انتقال خون، بیهوشی، روش‌های احیاء قلبی و ریوی، روانشناسی، کارآموزی در عرصه. منبع: کتاب آشنایی با رشته های دانشگاهی سازمان سنجش آموزش کشورتالیف خانم فیروزه سودایی ونرم افزار سامان رشته ی سازمان سنجش